Każdy człowiek zasługuje na szacunek i godne traktowanie. Nikt nie ma prawa przekraczać naszych granic, a jeżeli tak się dzieje, to obowiązkiem wobec samych siebie jest powiedzieć jasno i dobitnie STOP! – Mobbing pojawia się tam, gdzie jest na niego przyzwolenie- mówi dr Mariola Kosowicz przewodnicząca komisji ds. zapobiegania przejawom nierównego traktowania w zatrudnieniu i przeciwdziałania mobbingowi w Narodowym Instytucie Onkologii im. Marii Skłodowskiej - Curie. Państwowym Instytutem Badawczym.

 

Czym zajmuje się komisja, którą Pani kieruje?

Komisja ds. zapobiegania przejawom nierównego traktowania w zatrudnieniu i przeciwdziałania mobbingowi, składa się z zespołu pracowników Instytutu  powołanych  przez Dyrektora Instytutu.  Zadaniem komisji jest przeciwdziałanie mobbingowi, nierównemu traktowaniu w zatrudnieniu, molestowaniu seksualnemu oraz badanie faktycznych okoliczności zgłaszanych  przez osobę poszkodowaną. Komisja pełni funkcję doradczą dla władz Instytutu.    

A na czym polega to nierówne traktowanie?

W art. 183 k.p.§ 1. znajduje się zapis wskazujący, że pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Nierówne traktowanie w zatrudnieniu oznacza dyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z wyżej wymienionych przyczyn.

Czym jest molestowanie seksualne?

W świetle art. 183a § 5 Kodeksu Pracy molestowanie rozumiane jest jako działanie, którego  celem  lub  skutkiem  jest  naruszenie  godności  albo  poniżenie  bądź upokorzenie pracownika – jest przejawem dyskryminacji (obok dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej, a także zachęcania do dyskryminacji i molestowania seksualnego).                                         Mówiąc krótko molestowanie seksualne w miejscu pracy, to każde niepożądane zachowanie o  charakterze seksualnym, które odbywa się wbrew woli osoby, której dotyczy. Mogą to być m.in. zachowania:

• komentarze na temat wyglądu i stroju, uwagi o charakterze seksualnym
• niechciane komplementy
• SMSY/maile o tematyce erotycznej
• nieprzyzwoite żarty
• dwuznaczne gesty
• natarczywe spojrzenia
• zaczepianie
• pokazywanie treści o charakterze erotycznym
• propozycje seksualne
• próby kontaktu fizycznego bez pozwolenia
• dotykanie, głaskanie, podszczypywanie, klepanie, całowanie, obmacywanie
• dwuznaczne żarty

Nierzadko osoba przekraczająca granicę intymności drugiego człowieka stara się za swoje zachowania obarczyć winą  ofiarę swoich zachowań np.  w stylu „ sama zachęcała” „ ubiera się wyzywająco” „ przesadza, to był tylko niewinny żart” itp. Natomiast osoba doświadczająca takich zachowań często czuje się winna i zastraszona.

 Zatem czym cechuje się mobbing i jakie sygnały z otoczenia powinny być dla nas symptomem, że to już jest mobbing, a nie np. niesmaczny żart współpracownika czy szefa ?

Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub grupy pracowników polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu, zastraszaniu, poniżaniu, ośmieszaniu, eliminowaniu z zespołu,  wywołujące u osób doświadczających tego typu zachowań  zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, problemy natury psychicznej ( m.in. lęk, rozdrażnienie, spadek nastroju, depresja) i fizycznej ( m in. problemy gastryczne, bóle głowy, problemy z ciśnieniem, zaburzenia odżywiania, problemy ze snem).

Po czym rozpoznać mobbing?

Mobbing objawia się dyskredytującymi drugą osobę zachowaniami polegającymi np. na:

• Ograniczenie możliwości wypowiedzenia się
• przerywanie wypowiedzi,
• ciągłe krytykowanie i upominanie,
• raniące żarty, sarkazm, ironia, krytykowanie wyglądu zewnętrznego,
• pomniejszanie wartości wykonywanej pracy,
• unikanie rozmów, traktowanie rozmówcy „jak powietrze” – unikanie kontaktu wzrokowego, zajmowanie się innymi czynnościami, wzdychanie, niecierpliwość,
• rozsiewanie plotek i pomówień,
• ośmieszanie,
• sugerowanie zaburzeń psychicznych,
• ograniczenie możliwości wyrażania własnego zdania,
• zlecanie zadań powyżej lub poniżej kwalifikacji;
• zarzucanie obowiązkami w godzinach pracy i poza godzinami pracy,
• próby pomniejszenia samooceny,
• nadmierne kontrolowanie,
• komunikaty sugerujące zagrożenie pozycji zawodowej bądź społecznej w pracy,
• raniące żarty, sarkazm.

Zobacz więcej: https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-co-to-jest-mobbing

Co nie jest mobbingiem?

Czasem jednorazowy incydent zlekceważenia pracownika, czy  poniżenia może nie być traktowany jako mobbing, chyba że w/w wymienione zachowanie bez cech uporczywości spowoduje u pracownika negatywne konsekwencje zdrowotne.  Mobbingiem nie jest uzasadniona krytyka-wskazywanie błędów. Najważniejsza jest forma przekazu.

Kto może być sprawcą mobbingu?

Przełożony – podwładny; kolega- kolega; podwładny- przełożony. A tak naprawdę każda osoba, której zachowanie wpływa na pogorszenie się naszego poczucia wartości i samopoczucia. Przyjście do pracy staje się złem koniecznym.

Jakie cechy może mieć Mobber?

To często osoby o wyolbrzymionym poczuciu własnej wartości, przeceniające swoje umiejętności i kompetencje, a w rzeczywistości mające w sobie dużo lęku. Często dążą do władzy absolutnej, nie znoszą krytyki i mają w sobie dużo agresji, zazdrości, niezdrowej rywalizacji. Ich wypowiedzi charakteryzują się  wysokim poziomem biernej agresji (negatywne emocje demonstruje w sposób niejawny, zakamuflowany np.; „foch”, zapominanie o rzeczach ważnych dla innych, zakamuflowane komentarze).  Nawet jak starają się zachować spokój i otwartość na opinie innych osób, to  pod tymi zachowaniami wyczuwa się nieszczerość i napięcie. Zdarzają się też mobberzy, którzy mają niewystarczające kwalifikacje do pełnienia swoich funkcji i ich jedynym sposobem na wykazanie się i uzasadnienie swojej pozycji jest wytworzenie atmosfery strachu. Mobber potrafi manipulować, tak więc często do swoich rozgrywek wciąga inne osoby. Często czuje się bezkarny i ciche przyzwolenie innych ludzi na jego zachowania traktuje jako przyznanie mu racji. Często myli zastraszanie z szacunkiem.

Są ludzie, którzy lepiej bądź gorzej sobie z tym radzą…

To prawda. Utarło się myślenie, że osoby poddane mobbingowi to osoby słabe psychiczne, nie umiejące postawić jasnych granicy. Okazuje się, ze to nie do końca prawda. Z doświadczenia zawodowego wiem, że można złamać prawie każdego. Nie ma ludzi tylko słabych lub tylko silnych. Każdy z nas ma swoją przestrzeń psychiczną, która może być bardziej wrażliwa i podatna na zachowania mobbera.

Kto najczęściej ulega mobbingowi?

Wbrew utartym schematom, to często osoba sumienna, ambitna, odnosząca sukcesy, ciesząca się autorytetem, wypowiadająca swoje zdanie, czyli ktoś kto poprzez swoje kompetencje, a nawet urodę, udane życie osobiste stanowi dla mobbera zagrożenie. To mogą być również osoby o zaniżonym poczuciu swojej wartości, będące w trudnej sytuacji życiowej. Osobiście znam osoby, które były jedynym żywicielem rodziny i ze strachu przed utratą pracy tolerowały zachowania mobbera. Ofiarą mobbera może paść osoba silnie lękowa, nie mająca wsparcia społecznego, która nie potrafi o siebie zawalczyć. Dlatego nie możemy być głusi i ślepi na cierpienie drugiego człowieka.

Jakie koszty mobbingu ponosi ofiara?

• obniżenie samooceny i szacunku do siebie
• wstyd i poczucie winy
• przewlekłe poczucie zmęczenia
• ucieczka w zwolnienia lekarskie
• lek przed przyjściem do pracy, któremu towarzyszą objawy psychofizyczne
• poważne choroby somatyczne
• nierzadko reakcje, jak w stresie pourazowym- wystarczy widok osoby mobbera, jego nazwisko w komórce, perspektywa spotkania z mobberem, a nawet wypowiedzenie nazwiska mobbera, natychmiast wzbudza silne reakcje psychiczne i fizyczne.
• depresja, a nawet próby samobójcze

Czy podziela Pani pogląd, że należy szkolić, edukować, uświadamiać szerzej społeczeństwo na temat mobbingu, bo przecież pomiędzy niewybrednymi żartami, których doświadczamy od szkoły poprzez studia i pracę, a mobbingiem jest bardzo płynna granica…

Jak najbardziej. Mobbing zdefiniowano w przepisach w Prawa Pracy, a także w Kodekście Karnym. Mobbing podlega penalizacji, ale nie idą za tym żadne działania edukacyjne. Każdy pracownik przed rozpoczęciem pracy musi przejść szkolenie BHP i znać np. drogi ewakuacyjne - dlaczego zatem może powinno być również obowiązkowe szkolenie dla pracowników z mobbingu, czym jest, jak nie tylko stawić mu odpór, ale także nie zachowywać się w sposób noszący cechy mobbingu. To niezwykle ważne zarówno dla zdrowia psychicznego jak  i fizycznego oraz właściwej atmosfery w miejscu pracy.  

W jaki sposób sobie radzić jeśli ktoś ewidentnie nas dyskredytuje przy wszystkich, jak stawiać te granice? Czy przez jasne zakomunikowanie drugiej osobie o niewłaściwym zachowaniu, nie pogłębimy problemu?

Przede wszystkim warto zacząć od tego żeby uświadomić sobie, że mobber wzbudza w nas niepokój i przygotować się do postawienia granicy. Granice należy postawić w sposób spokojny, ale stanowczy. Mamy prawo jasno zakomunikować adwersarzowi, że chętnie wysłuchamy, co ma nam do powiedzenia, ale forma w jakiej się komunikuje jest dla nas niewłaściwa i obraźliwa. Warto uświadomić sobie, że ludzie nie muszą znać naszych granic. Każdy z nas musi jasno je określić i nie pozwalać na ich przekraczanie.

A co w momencie kiedy już nie pomaga zwracanie uwagi?

Jeśli pracownik uważa, że jest ofiarą mobbingu w miejscu pracy, powinien stanowczo podjąć kroki aby temu przeciwdziałać, tzn. powiadomić o zaistniałym fakcie przełożonego. Gdy mobberem jest przełożony, o pomoc należy zwrócić się do kierownictwa wyższego szczebla. Można również spisać zachowania mobbera i złożyć skargę do komisji.  W sytuacji złego samopoczucia należy udać się do lekarza Medycyny Pracy, psychiatry, psychoterapeuty. Otoczyć się ludźmi życzliwym i wspierającymi.  W ostateczności można wypowiedzieć umowę o pracę z podaniem przyczyny lub wnieść sprawę do Sądu Pracy.  

Czego może oczekiwać nasz pracownik, po pracy komisji w naszym Instytucie?

Osoba, która czuje się pokrzywdzona składa pismo do Dyrektora Instytutu lub bezpośrednio do mnie jako przewodniczącej komisji z opisem sytuacji, które mogą świadczyć o nierównym traktowaniu lub mobbingu. Czasami wystarczy mediacja pomiędzy stronami, którą najczęściej prowadzę osobiście  i sytuacja wraca do równowagi. Są to jednak sytuacje, które częściej mają charakter nieporozumienia, niż mobbingu. W sytuacji mobbingu lub nierównego traktowania komisja podejmuje działania wyjaśniające w sprawie, tzn. przeprowadza rozmowę z osobą składająca skargę, osobą oskarżoną o mobbing oraz z osobami zgłoszonymi przez każdą ze stron. Na koniec sporządzany jest protokół z opisem problemu, wnioskami i ewentualnymi rekomendacjami komisji. Protokół zostaje  przekazany do Dyrektora Instytutu i na tym nasza rola się kończy. Osobą decyzyjną w każdej sprawie jest Dyrektor Instytutu.  

A czy potrzebujemy jakiś dowodów, świadków tak by nie być posadzonym np. o pomówienie kogoś?

Tak jak już powiedziałam, każda ze stron ma prawo wskazać osoby, które mogłyby udzielić informacji w sprawie. Jeżeli strony dysponują innymi dowodami, to również mogą je złożyć do komisji.

Jakie kary zatem mogą spotkać mobbera i jak często ta kara go spotyka?

Od kar porządkowych typu: upomnienia, nagana,  aż do zwolnienia z pracy, a w szczególnych drastycznych przypadkach mogą zostać zawiadomione organy ścigania.

A czy nie jest tak, że najpierw jest burza, a potem wszystko wraca na stare tory, czy rzeczywiście mobberzy ponoszą surowe konsekwencje swoich działań?

Niestety, tak może się zdarzyć. Jak już wcześniej wspomniałam zachowania mobbera są silnie uwarunkowane jego cechami osobowości, np. cechami narcystycznymi i bez pogłębionego wglądu istnieje duże prawdopodobieństwo, że taka osoba wróci do starych zachowań, w szczególności jeżeli nie otrzyma negatywnej oceny swojego zachowania przez przełożonego.  Jeżeli tak się zdarzy należy ponownie zgłosić problem. Najgorsze, co możemy zrobić, to uwierzyć w to, że nic się nie da zrobić. Na to właśnie czeka mobber.

Każda osoba, która doświadcza złego traktowania w miejscu pracy i nie wie, co zrobić może zasięgnąć telefonicznej porady przewodniczącej komisji we wtorki w godzinach od 11.00 do 13.00. pod numerem telefonu 604 588 097.